![[Obrazek: waz.jpg]](http://pl.horoskop.com/wp-content/themes/horoskop_pl/images/contentbox/waz.jpg)
Wąż
Zastanówmy się, jakie skojarzenia przywołuje słowo
wąż?
Oślizgły, podstępny, syczący, jadowity, niebezpieczny, zapewne kilka z tych słów wymieni lwia część społeczeństwa nieobeznana z tymi gadami. Co jednak w rzeczywistości symbolizuje wąż?
Zacznijmy od szeroko pojętej literatury.
Idąc śladem kultury europejskiej, której jednym z głównych filarów jest Biblia, docieramy do węża symbolizującego grzech, zło, truciznę, pokusę, podstęp, upadłego anioła, suszę (a więc nieurodzaj, w konsekwencji głód, coś złego dla ludzi), zazdrość oraz lenistwo (będące jednymi z grzechów głównych), a także głupotę wraz z niewolą, częstą konsekwencją połączenia grzechu i głupoty, bądź zwyczajnie złego losu. Szatan właśnie pod tą postacią kusił Ewę w rajskim ogrodzie, by ta okazała Bogu nieposłuszeństwo i zjadła owoc z drzewa poznania dobra oraz zła. Wąż więc okazał się nieprzyjacielem człowieka, a to wraz z niewiedzą (wielu ludzi uważa wszystkie węże za jadowite i groźne) skutkuje bezmyślnym krzywdzeniem tychże gadów. Ten jednak przykład nie buduje tym uroczym gadom zbyt pozytywnej opinii jako istoty oraz symbolu.
Przejdźmy więc do mitologii greckiej oraz rzymskiej. Tu węże miały najróżniejsze role, od niebezpiecznych zwierząt (węże zaduszone przez Herkulesa w kołysce) przez obrońcę wyroczni (wąż-smok Pyton, syn Gai strzegący wyroczni u stóp Parnasu w Delfach) po strażnika świątyń, ochronę (węże uważano za duchy opiekuńcze świątyń). Stąd symbol proroctwa, wróżby. Ponadto w
Iliadzie Homera w przepowiedni wąż pożerający ośmioro piskląt i matkę to znak od Zeusa, że wojna trojańska będzie trwać 10 lat i zakończy się zwycięstwem Greków. Nie można również zapomnieć o powiązaniach węża z leczeniem - Asklepios (Eskulapa), bóg medycyny i zdrowia pierwotnie sam był świętym wężem uzdrawiającym. Jego atrybutem był wąż owinięty wokół kija (do dziś powiązany ze służbą zdrowia -
wąż Eskulapa). Przez to (i przez fakt bycia duchem opiekuńczym świątyń) gad ten pełnił rolę symbolu chroniącego przed złem, zapewniającego zdrowie i uzdrawiającego cierpiących. Dwa węże owinięte wokół uskrzydlonego kija i patrzące wzajemnie w swoje oczy są natomiast symbolem boskiego posłańca, Hermesa, i noszą nazwę
Kaduceusz.
W mitologii nordyckiej również możemy napotkać węża.
Jormungand, wąż opasający swym cielskiem cały Midgard (krainę ludzi), jedno z trójki dzieci Lokiego i gigantki Angerbody. Zrzucony przez Odyna w toń oceanu urósł tak, że po opleceniu Midgardu własnym ciałem jest w stanie ugryźć swój ogon. Gdy nastanie Ragnarök (zmierzch bogów), koniec dawnego świata i początek nowego, Jormungand wyłoni się z głębin oceanu plując jadem, który zakryje ziemie i niebo. Choć zostanie zgładzony przez Thora, swego odwiecznego wroga, sam jadem również zabije boga gromów. Brzmi wspaniale, wielu wprost nie może się tego doczekać, jednak to znów wciska węża w rolę
tego złego. Historia ta w sposób oczywisty wskazuje na powiązanie węża z ostateczną zagładą, destrukcyjną, potworną istotą, siłę, której bali się nawet bogowie.
Jeśli już jesteśmy przy wężu pożerającym własny ogon nie wolno nam zapomnieć o
Uroborosie. To staroegipski i grecki symbol - wąż nieustannie sam się pożera i odradza z siebie. Pierwotnie był symbolem rzeki oplatającej całą Ziemię, bez źródła i ujścia. Dla gnostyków symbolizuje on jedność duchową i fizyczną wszechrzeczy. W alchemii jest odpowiednikiem kamienia filozoficznego - pętla wiecznie powtarzających się procesów fizycznych (podgrzewanie -> parowanie -> chłodzenie -> kondensacja -> podgrzewanie ->...). Jest również symbolem nieskończoności, wiecznie niszczy materializm i wiecznie powraca.
Dalej, kolejny słynny wąż to noszący wiele imion
Quetzalcoatl (u majów Kukulkan), jedno z najważniejszych bóstw mezoameryki. Współtwórca świata, Słońce Wiatru, bóg wiatru, nieba (pióra) i ziemi (sam wąż), wody, deszczu i płodności. Opiekun człowieka, bronił go w walce z Tezcatlipocą sprzeciwiając się ofiarom z ludzi. Według jednej z legend poświecił się dla ludzi płonąc na stosie, a jego dusza zmieniła się w Gwiazdę Poranną (Wenus). Z czasem jednak kult uległ degeneracji, a na ołtarzach samego Pierzastego Węża, obrońcy ludzi składano ofiary, o ironio, z ludzi właśnie. Przez długi czas był więc symbolem boskiej ochrony, połączenia niebios i ziemi w jednej istocie.
Widać tu ciekawą zależność - węże czczono lub wiązano z tajemnicą czy też mocą na kontynentach, które nie były już bezpośrednio połączone. Czyli gady te muszą coś w sobie mieć, skoro ludzi tak je sobie upodobali.
Odstawmy jednak literaturę i wierzenia na bok. Co jeszcze symbolizuje wąż? Z czym go kojarzymy?
Przyjrzyjmy się samemu ciału tego gada. Wąż linieje, zrzuca skórę i żyje dalej w nowej. Przez wzgląd na to omawiana gadzina symbolizuje odrodzenie, regenerację, wielkie zmiany. Po wielokroć powtarzający się cykl destrukcji i odbudowy. Ponadto jest w stanie dostać się w wiele zakamarków, znika i pojawia się częstokroć niezauważony, przez to symbolizuje pewna tajemnicę, był pośrednikiem między światem materii i duchowym, przypisywano mu nawet nieśmiertelność, przekraczanie granic śmierci. Symbolizował nieraz samą śmierć, duszę ludzką, ostrożność, nieśmiertelność oraz świat zmarłych jak i związek z podziemnymi bóstwami.
Gad ten mimo braku łap, skrzydeł czy płetw porusza się bez problemu, można w tym dopatrywać się powiązania z faktem, że wąż symbolizuje chaos. Wiele gatunków świetnie radzi sobie tak na lądzie jak i w wodzie stąd symbol wody. Dalej, istota ta symbolizuje również samorództwo (teoria, wedle której organizmy żywe powstały z materii nieożywionej). Dlaczego akurat węże? Można się tu doszukiwać analogii z faktem, że węże są jajorodne (jajo bardziej przypomina poczciwy kamień niźli żywą istotę), a ich ciało pokryte łuską w porównaniu z delikatną skórą ssaków może przywodzić na myśl rzeźbę wprawioną w ruch miast żywej istoty.
Jak wyżej wspominałam węża czciło wiele ludów, stąd symbolika boskiego oddziaływania, pierwotnych kosmicznych sił, energii i mądrości wraz z dociekliwością. Ludzie od lat starali się zrozumieć to niesamowite zwierze, jednak przez długi czas jego zwyczaje, sposób życia i zachowanie stanowiły dla naszych przodków tajemnicę. Stąd wąż jako symbol tajemnicy właśnie, ukrycia, głębiny, czarów, podświadomości (niedostępnej nam tak swobodnie jak przestrzeń świadomości i po dziś dzień ledwie zbadanej przez naukowców), niespodzianki i sekretu. Wyraża rzeczy niezrozumiałe, owiane nimbem tajemnicy.
Ponadto gadzina była kojarzona z seksualnością, symbolizowała płodność, seks, męskie przyrodzenie (zapewne ze względu na swój wygląd), przyjemność, perwersję, pieszczoty, materializm. Była również wiązana z dialektyką i logiką.
Widać więc wyraźnie, że przez lata wężowi w postaci symbolu nadawano różne znaczenie, częstokroć antagonistyczne i pozornie wykluczające się. Od boga po kusiciel sprowadzającego na ludzi grzech, przez głębię, ziemię i wodę aż po niebiosa, wreszcie przy tajemnicy i mistycyzmie stawiając cielesne pożądanie. Nie możemy więc zapomnieć o rozpatrywaniu ich w odpowiednim kontekście i zastanawianiu się, dlaczego wskazano akurat to znaczenie.
Cóż więc prócz tych symbolicznych znaczeń wiąże jeszcze węże z magią? Części ich ciała, zrzucona skóra, skorupki jaj, kły czy jad, były wykorzystywane od wieków przez osoby parające się magią w różnych zakątkach świata. Szczególne znaczenie przypisywano wylince, w niektórych rejonach uznawano ją za talizman szczęścia, zapewne przez skojarzenie z pozorną nieśmiertelnością węża. Samym jadem prócz magów zainteresowani byli znachorzy jak i osoby parające się produkcją trucizn czy skrytobójstwem.
Mimo swej roli w wielu kulturach węże często tępiono (dobrym przykładem jest Europa, gdzie wciąż wielu ludzi widząc węża najpierw stara się go skrzywdzić bądź uciec, później dopiero myśli, że większość polskich gatunków nie jest jadowita).
________
Troszku rozbudowana wersja
pracy konkursowej mojego autorstwa.
_____________
Bibliografia:
-
http://www.bryk.pl/s%C5%82owniki/s%C5%82...C5%BC.html
-
http://pl.wikipedia.org/wiki/Uroboros
-
http://pl.wikipedia.org/wiki/Quetzalcoatl
